به گزارش انرژی نویس به نقل از پایگاه اطلاعرسانی وزارت نیرو(پاون)،به طور کلی “مدیریت منابع آب” به فعالیتها و تکنیکهای عملی به کار گرفته شده برای کنترل، استفاده و حفاظت از منابع آب اشاره دارد که شامل اجرای استراتژیها، شیوهها و فناوریها برای بهینهسازی دسترسی، کیفیت و استفاده از آب و فعالیتهایی مانند تأمین و توزیع آب، تصفیه فاضلاب، سیستمهای آبیاری، اقدامات کنترل سیلاب، پایش منابع آب و اقدامات حفاظتی است و بر جنبههای عملیاتی مدیریت منابع آب، با هدف دستیابی به استفاده کارآمد و پایدار از منابع آب متمرکز است.
در دهههای اخیر تلاش برای جبران کمبودهای موجود در رویکرد سازهای، یک جانبه و از بالا به پائین در مدیریت منابع آب، منجر به مطرح شدن اصطلاح "مدیریت یکپارچه منابع آب" شده است که عبارت است از فرایندی که توسعه و مدیریت هماهنگ آب، زمین و منابع مربوطه را به منظور به حداکثر رساندن رفاه اقتصادی و اجتماعی با روشی منصفانه و بدون به خطر انداختن پایداری اکوسیستمهای حیاتی ترویج میکند.
در واقع به منظور استقرار مدیریت یکپارچه منابع آب که از مزایای آن میتوان به کارآمدی اقتصاد، عدالت سیاسی و اجتماعی و پایداری محیط زیست اشاره کرد، نیازمند بهرهگیری از حکمرانی آب هستیم، به طوری که برای تعیین اینکه کدام یک از اصول مدیریت یکپارچه منابع آب، برای یک مکان خاص مطلوب هستند، ابتدا به یک فرایند حکمرانی موثر آب نیاز است.
“حکمرانی آب” به فرآیندها، نهادها و مکانیسمهایی اطلاق میشود که از طریق آنها تصمیمگیری شده است، اهداف مدیریتی شناسایی و قدرت و اختیارات در خصوص منابع آب اعمال شود. در مجموع حکمرانی آب به سیستمهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و اداری اشاره دارد که با هدف توسعه، مدیریت و ارائه خدمات آب به سطوح مختلف جامعه در جایگاه مناسب خود قرار گرفتهاند و تصمیم گیرندگان پاسخگو هستد. در حالیکه مدیریت منابع آب بر اجرای اقدامات کاربردی برای نیل به اهداف شناسایی شده تمرکز دارد.
بر این اساس حکمرانی آب جنبههای وسیعتری را در مقایسه با مفاهیم توسعه سیاست، برنامهریزی و تصمیمگیریهای مرتبط با منابع آب در برمیگیرد و شامل مشارکت چندین ذینفع از جمله دولتها، جوامع، نهادها، انجمنها، تشکلهای اجتماعی و مصرفکنندگان آب به منظور حصول اطمینان از اتخاذ تصمیمهای مرتبط با آب به شیوهای شفاف، عادلانه و پایدار است.
در حکمرانی مطلوب آب کیفیت رابطه بین شهروندان و حکومت، نقش تسهیلگری دولت و هماهنگکنندگی آن مورد تأکید است. حکمرانی مطلوب منابع آب مبتنی بر 8 ویژگی مهم شامل: مشارکتی (Participatory)، اجماع محور (Consensus oriented)، مسئول (Accountable)، شفاف (Transparent)، پاسخگو (Responsive)، مؤثر و کارآمد (Effective and Efficient)، عادلانه و فراگیر بودن (Equitable and Inclusive) و در نهایت حاکمیت قانون (The rule of law) است. رعايت اصول مذکور منجر به افزايش سلامت سازمانی و کاهش فساد، پاسخگویی به نیازهای حال و آینده جامعه و در نهايت شنيده شدن نظرات بخشها و گروههايی از جامعه ميشود که کمتر مورد توجه قرار میگیرند.
از نظر مفهومی، چهار عنصر از حکمرانی مطلوب یعنی پاسخگوئی، حاکمیت قانون، شفافیت و مشارکت تمایل به حمایت و تقویت متقابل یکدیگر دارند. به نحوی که غالباً پاسخگویی با مشارکت مرتبط بوده و متضمن شفافیت است. به طور مشابه، شفافیت اطلاعات بدون چارچوبهای قانونی که متعادل کننده حق افشا و حق محرمانگی هستند و بدون نهادهای پاسخگو، قابل دسترسی نیست، بنابراین، یک سیستم شفاف پاسخگویی، مشارکت و حاکمیت قانون نتایج را تسهیل میکند.
با توجه به اهمیت قرارگیری شاخصهای حکمرانی آب در محدوده استاندارد، قانونگذار در ماده 38 "قانون برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران" به استقرار حکمرانی مطلوب منابع آب در ایران اشاره کردهاست. بررسیهای انجام شده در خصوص ارزیابی حکمرانی منابع آب در ایران، نشان میدهد که اقداماتی من جمله تقویت پاسخگویی، بهروزرسانی بانک اطلاعات و دادههای منابع آب، ایجاد تناسب در اهداف کلان با ظرفیتها و منابع آب در کشور و افزایش نقش جامعه در مدیریت منابع آب از جمله مواردی هستند که منجر به اجرای حکمرانی مطلوب منابع آب میشوند.
